30/1: Ναρκισσισμός ΙΙ
Το σεμινάριο συγκεφαλαιώνει τη μακρά θεωρητική και πρακτική ενασχόλησή μου με την ψυχαναλυτική κλινική του ναρκισσισμού.
Θα μελετήσουμε το ζήτημα του Ναρκισσισμού εξετάζοντας καταρχάς θεμελιώδεις έννοιες, όπως η σεξουαλικότητα, η libido, οι επενδύσεις και αντεπενδύσεις κ.ο.κ. Στη συνέχεια θα ορίσουμε τον ναρκισσισμό μέσα από δύο άξονες : ψυχοσεξουαλική εξέλιξη (πρωτογενής και δευτερογενής αυτοερωτισμός) και ενορμήσεις (λιβιδινική επένδυση των ενορμήσεων του εγώ ή αυτοσυντήρησης). Πρωτογενής και δευτερογενής ναρκισσισμός αποτελούν τις δύο εκφάνσεις του φαινομένου. Ανεπαρκείς επενδύσεις μπορεί να οδηγήσουν σε παθολογίες, όπως οι οριακοί, οι ψυχοσωματικοί ή η θεμελιακή κατάθλιψη, όπου οι αποσυνδέσεις (ενόρμηση θανάτου) έχουν τον πρώτο λόγο. Στον αντίποδα, οι υπερεπενδύσεις έχουν ως αποτέλεσμα κλινικές εικόνες όπως αυτές της μελαγχολίας, της ψύχωσης, της παράνοιας, της υποχονδρίας, του λεγόμενου φαλλικού ναρκισσισμού, της νεύρωσης πεπρωμένου και της λεγόμενης ναρκισσικής διαταραχής προσωπικότητας.
Εξετάζω συνοπτικά τις θέσεις πολλών ψυχαναλυτών – πέραν της φροϋδικής που αφορά τα εκτεθέντα πιο πάνω – Klein, Kernberg, Green, Winnicott, Rosenfeld, Grunberger, Kohut, Lacan. Πάνω από όλα βεβαίως θα είμαστε κοντά στη κλινική, με κλινικά παραδείγματα, που αφορούν τη μεταβίβαση και αντιμεταβίβαση και την τεχνική του θεραπευτή. Στο πρώτο μέρος της συνάντησης μας θα ασχοληθούμε με τον θεωρητικό κορμό του φαινομένου και στη συνέχεια θα δούμε την εφαρμογή της θεωρητικής προσέγγισης στην κλινική πράξη.
27/3: Ψυχικές άμυνες
Ορίζουμε ως άμυνες τις ψυχικές εκείνες λειτουργίες, οι οποίες σκοπό έχουν τη μείωση ή την εξάλειψη κάθε αλλαγής που θα έθετε σε κίνδυνο την ισορροπία και τη συνοχή του ατόμου ως βιοψυχικής οντότητας. Είναι φανερό πως ο βιολογικός αυτός ορισμός της έννοιας των αμυνών έλκει την καταγωγή του από τους νόμους της φυσικής (θεωρία του Fechner) και του αλεξιερεθιστικού συστήματος. Την τάση, δηλαδή, του συστήματος των νευρώνων να διατηρούν την ένταση στο χαμηλότερο δυνατό σημείο ή ακόμη στο επίπεδο του μηδενός. Το αλεξιερεθιστικό αφορά μια αρχική βιολογική προστασία, παραδείγματος χάριν το δέρμα, του ανώριμου ακόμη ψυχισμού. Η εσωτερίκευσή του είναι η βάση των αμυνών. Οι αμυντικοί μηχανισμοί είναι και δομικοί, αφού δομούν το ψυχικό όργανο (ιδιαίτερα η απώθηση, η διχοτόμηση και η προβολή), και έχουν ως τόπο λειτουργίας τους το ασυνείδητο μέρος του εγώ (δηλαδή οι μηχανισμοί άμυνας είναι ασυνείδητοι).
Ονομάζουμε προάγγελους αμυνών τις πρώτες ψυχοσωματικές αντιδράσεις του νεογέννητου οργανισμού (το μωρό κάνει εμετό, φτύνει, στρέφει το κεφάλι του στο δύσφορο ερέθισμα). Απώθηση, άρνηση, προβολή, παλινδρόμηση, διχοτόμηση, διάψευση, προβλητική ταύτιση, μετουσίωση είναι μερικές από τις άμυνες που ανήκουν πια στον ψυχικό χώρο.
29/5: Το όνειρο
Το όνειρο είναι μια ψυχική λειτουργία, ένα είδος σκέψης, θα λέγαμε, ριζικά διαφορετικός από αυτόν του ξύπνιου, αφού χάρη στη μείωση της λογοκρισίας κατά τη διάρκεια του ύπνου –σε ψυχικό επίπεδο η υποχώρηση της υπερεγωτικής λειτουργίας, σε αισθητηριακό η απομόνωση από τα εξωτερικά αντιληπτικά ερεθίσματα– έρχεται στην επιφάνεια απαγορευμένο υλικό από το ασυνείδητο, του οποίου η ικανοποίηση επιτυγχάνεται σχεδόν απρόσκοπτα με έναν συμβολικό τρόπο. Ως εκ τούτου, θα λέγαμε, πως δίνει τη δυνατότητα στο ασυνείδητο να πετύχει τον σκοπό του, χωρίς να διαταραχθεί ο ύπνος (φύλακας του ύπνου). Για να έχουμε αυτό το αποτέλεσμα, επιστρατεύονται μηχανισμοί άμυνας (μετάθεση, συμπύκνωση, συμβολισμός, παλινδρόμηση, μορφοποίηση), με συνέπεια την παραγωγή μορφών (εικόνες του ονείρου).
Μέσω αυτών των πολύπλοκων διαδικασιών δίνεται η δυνατότητα στον ονειρευόμενο να πραγματοποιήσει απαγορευμένες επιθυμίες και να μπει στην τάξη της ψευδαισθητικής ικανοποίησης της επιθυμίας. Μπορεί επίσης να είναι μια απόπειρα πραγματοποίησης της επιθυμίας, οπότε εδώ τον πρώτο λόγο έχει το μη δυναμικό ασυνείδητο (επαναληπτικά όνειρα, τραυματικά, ωμά όνειρα, εφιάλτες). Διακρίνουμε το έκδηλο και το λανθάνον περιεχόμενο, το οποίο επιχειρούμε να προσεγγίσουμε μέσω της ερμηνείας (η βασιλικής οδός για το ασυνείδητο).
26/6: Μεταβίβαση
Η μεταβίβαση είναι μια επανάληψη του παρελθόντος, μια εμπειρία αναβίωσης του τότε στην τωρινή σχέση με τον αναλυτή και όχι μόνο, μια λάθος σύνδεση του τότε με το τώρα. Είναι, επομένως, θα λέγαμε, μια προκατασκευασμένη σχέση εντός και εκτός της ανάλυσης. Έχουμε επιστροφή, επομένως, του απωθημένου αλλά και αποτυχία της απώθησης επίσης, αφού η μεταβίβαση τείνει να μετατρέψει την επιθυμία σε πράξη, δηλαδή να αντλήση πραγματική ικανοποίηση από το πρόσωπο του αναλυτή, όπως τότε με τα σημαντικά πρόσωπα της παιδικής του ζωής. Είμαστε στην κατηγορία της μνήμης και όχι της ανάμνησης, δηλαδή ο αναλυόμενος επαναλαμβάνει, χωρίς να ξέρει ότι το επαναλαμβάνει και βλέπει τον αναλυτή ως αντικείμενο ικανοποίησης των αναγκών του. Η ερμηνεία της και μέσω αυτής η «λύση» της είναι από τα θεμελιώδη εργαλεία της ψυχαναλυτικής πρακτικής, αφού θεωρείται ως αντίσταση στην εξέλιξη της θεραπείας. Είναι αντίσταση επειδή ο αναλυόμενος ζητάει ικανοποίηση, αντί να θυμηθεί. Ανήκει μάλιστα στις αντιστάσεις του εγώ.
Στην λήξη του σεμιναρίου θα δοθούν ηλεκτρονικά βεβαιώσεις παρακολούθησης.
Απαραίτητη η δήλωση συμμετοχής στο: edu@galinos-psy.gr.
Η προθεσμία δήλωσης συμμετοχής για την κάθε διάλεξη είναι μέχρι 3 μέρες πριν από την ημερομηνία διεξαγωγής.