Συντονίστρια

Τέση Λαζαράτου
Ψυχοθεραπεύτρια
Υπεύθυνη Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας 
και Εκπαίδευσης του Ινστιτούτου «ΓΑΛΗΝΟΣ»

Διεξαγωγή

Πέμπτη 21:15 – 22:45
Διάρκεια: 9 ώρες / 6 συναντήσεις

Εισηγήσεις

26/4,
10/5, 17/5,
14/6, 21/6, 28/6

Δικαίωμα συμμετοχής

Δωρεάν

Το θεωρητικό θέμα, το οποίο θα εγκαινιάσει την εκπαιδευτική δραστηριότητα του «Γαληνού» με προσκεκλημένους εισηγητές, είναι ένας σύντομος θεωρητικο-κλινικός κύκλος για την ψυχαναλυτική σκέψη. Θα αποπειραθεί να επισημάνει κάποιες καταστάσεις οι οποίες, παρότι βρίσκονται στο περιθώριο της θεωρίας, συναντώνται τακτικά στην κλινική. Θα μπορούσαμε να τις ορίσουμε σαν φαινόμενα σε μια συνεδρία που αναζητούν το όνομά τους, προκειμένου να διασφαλίσoυν την διακριτότητα τους. Ψυχικά παράγωγα που μέχρι τώρα υπήρχαν στην καρδιά και στην σκέψη του αναλυτή-θεραπευτή, ωστόσο κάπως έκτοπα, φέροντας πιθανόν την ετικέτα της αντιμεταβίβασης αλλά όμως στερούμενα το αισθητικό/σημειωτικό αυθύπαρκτο βάρος τους.

Πιο συγκεκριμένα, συναισθήματα ή και φαινόμενα που παρότι έχουν όνομα εντός του γλωσσικού πεδίου, βρίσκονται σε αναζήτηση εννοιολογικής επεξεργασίας εντός της ψυχαναλυτικής θεωρίας – θεσμού. Εν τέλει, ορίζοντας έτσι ένα περίπλοκο ηθμό εσωτερικότητας – εξωτερικότητας, τοποθεσία η οποία πυκνά καταλύει δημιουργικά τα όρια της ψυχαναλυτικής κατάστασης και κατά συνέπεια τις εξελίξεις της τεχνικής μας. Ενδεικτικά αναφέρουμε: ελπίδα, δικαιοσύνη, αλληλεγγύη, αισιοδοξία, απαισιοδοξία, το ασυνεχές απρόβλεπτο της ζώσας ύλης έναντι του προβλέψιμου της παθολογικής επανάληψης, το ασυμβίβαστο ως καθοριστικός παράγοντας εκβάσεων στην κλινική και άλλα πολλά.

Τέση Λαζαράτου
Ψυχοθεραπεύτρια
Υπεύθυνη Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας
και Εκπαίδευσης του Ινστιτούτου «ΓΑΛΗΝΟΣ»

Πρόγραμμα Σεμιναρίου :

  • 26/4/2018 : «Θεσμική Αντιμεταβίβαση»
    Ε. Γ. ΑΣΛΑΝΙΔΗΣ
    Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής
    Διδάσκων Αναλυτής και πρώην Πρόεδρος ΕΕΨΨ

Η σχέση της Ψυχανάλυσης με την Ψυχαναλυτική Εταιρεία έχει διττό χαρακτήρα. Είναι σχέση υποχρεωτική χάριν της εκπαίδευσης, αλλά και προαιρετική χάριν της ψυχαναλυτικής ελευθερίας απέναντι στην απαραίτητη θεσμική της εκπροσώπηση – εξουσία. Η εναρμόνιση της υποχρεωτικής και προαιρετικής πτυχής στη σχέση τους παραμένει το εκάστοτε διακύβευμα. Προκειμένου η σχέση αυτή να νοηματοδοτηθεί μέσα από τις σύνθετες παραμέτρους της ψυχαναλυτικής κατάστασης απαιτείται να εισαχθεί ένα καινούργιο εργαλείο: η Θεσμική Αντιμεταβίβαση.

Η Διεθνής Ψυχαναλυτική Εταιρεία προτάθηκε από τον Φρόυντ, δέκα χρόνια μετά την έκδοση της Ερμηνευτικής των Ονείρων (1900) – το είδος του έργου, είπε ο ίδιος, που μπορεί κανείς να δημιουργήσει μόνο μία φορά στη ζωή του.

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η IPA είναι το έξεργον του ανεπανάληπτου έργου: το έξεργον της Ερμηνευτικής των Ονείρων. «Έξεργον» είναι αυτό που αποκλείεται από κάποιο χώρο, π.χ. έξεργον της αγοράς ή έξεργον των ονείρων.

Η λειτουργία της IPA ως λειτουργία σωματειακή, δηλαδή νομικού προσώπου, είναι μη ψυχαναλυτική και άφθαρτη, αφού πρέπει να είναι αποκλεισμένη από τη σκηνή του φθαρτού ονείρου. Επομένως, αποκλεισμένη από την ψυχαναλυτική κατάσταση, αλλά και από την αντιμεταβίβαση. Ενώ λοιπόν η IPA θα έπρεπε να είναι έξεργον των ονείρων, της ψυχαναλυτικής κατάστασης και της αντιμεταβίβασης, τελικώς δεν είναι. Η αντιμεταβίβαση αυτή δεν αναγράφεται στα ψυχαναλυτικά λεξικά. Πρόκειται για αυτό το άλλο είδος που το όρισα ως «Θεσμική Αντιμεταβίβαση».

  • 10/5/2018 : «Ανάπτυξη της ηθικής κρίσης»
    ΕΛΕΝΗ ΛΑΖΑΡΑΤΟΥ
    Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδοψυχιατρικής
    Α΄ Ψυχιατρική Κλινική, ΕΚΠΑ

H ηθική ορίζεται ως δεξιότητα να αποφασίζει κάποιος ποιο είναι το σωστό και ποιο είναι το λάθος. O Αριστοτέλης στα «Ηθικά Νικοµάχεια» αναφέρει ότι η ηθική είναι ένα είδος αρετής.

Παρόλο που η ψυχαναλυτική θεωρία είναι η πρώτη ολοκληρωμένη θεωρία της ηθικής εσωτερίκευσης βασισμένη σε έννοιες όπως το υπερεγώ και η ενοχή, το λήμμα ηθική δεν εμφανίζεται στα ψυχαναλυτικά λεξικά.

Η αναπτυξιακή προσέγγιση βασίζεται στην γνωστικο-εξελικτική θεωρία, σύμφωνα με την οποία η ανάπτυξη της ηθικής κρίσης συντελείται µέσα από µια σειρά, ποιοτικά, διαφορετικών σταδίων. Τα στάδια αυτά ακολουθούν πάντοτε την ίδια ακολουθία και είναι ιεραρχικά οργανωμένα, έτσι ώστε το επόμενο στάδιο να αφομοιώνει τα χαρακτηριστικά του προηγουμένου σταδίου.

Αναφέρονται τα στάδια ηθικής ανάπτυξης έτσι όπως σχηματοποιήθηκαν από τον Piaget το 1932 στο βιβλίο του «Moral judgment of child» και στην συνέχεια από τον Kohlberg (1969, 1971, 1976),

Νεότερες έρευνες δείχνουν την σημαντική επίδραση της ενσυναίσθησης, της ικανότητας δηλαδή του ατόµου να κατανοεί τα συναισθήματα των άλλων και σε µια δεδομένη στιγμή, στην ανάπτυξη της ηθικής κρίσης.

  • 17/5/2018 : «Ψυχική Μορφοποίηση»
    ΒΑΣΙΛΗΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ
    Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής
    Διδάσκων Αναλυτής ΕΨΕ

Σ’ ορισμένες κατηγορίες ψυχικών οργανώσεων εκεί όπου έχει υποχωρήσει η ικανότητα για αναπαραστάσεις και συναισθήματα η κλασσική ερμηνεία μπορεί να επιτείνει τις υπάρχουσες πρώιμες άμυνες και το άγχος. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, θέση έχει η λεγόμενη εικονοποιούσα ερμηνεία, η οποία – σ’ αντίθεση με την κλασσική που περιγράφεται στα ψυχαναλυτικά λεξικά – πλάθει μορφές, τις συνδέει και τελικά δημιουργεί νόημα. Ο Αναλυτής μέσα από τη δική του μορφολογική παλινδρόμηση, η οποία μπορεί να φθάσει μέχρι την ψευδαίσθηση ή τη διαταραχή στη σκέψη του, δένει – ενώνει σε μία μορφή τα ετερογενή και ετερόχρονα στοιχεία της ψυχικής ζωής του αναλυόμενου – τα οποία ο ίδιος δεν είναι σε θέση να συνδέσει – και τη μορφή (figure) αυτή, η οποία δεν είναι ακόμη αναπαράσταση, την προτείνει στον αναλυόμενο. Αυτή η μορφή δίνει το έναυσμα για συνδέσεις και κατασκευές. Σ’ αυτήν την εργασία, σημαντικό ρόλο θα παίζει η λειτουργία του διπλού και το αρνητικό του τραύματος.

  • 14/6/2018 : «Σιωπή στον αναλυτικό χώρο»
    ΣΑΒΒΑΣ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ
    Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής. Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής
    Πανεπιστημίου Γενεύης. Διδάσκων Αναλυτής ΕΨΕ.
    Πρόεδρος Ελληνικής Ψυχοσωματικής Εταιρείας.

Η σιωπή στον αναλυτικό χώρο τόσο από την πλευρά του αναλυόμενου, όσο κι από εκείνη του αναλυτή επιδέχεται πολλές σημασίες.
Είναι λοιπόν δόκιμο να αναφερθούμε μάλλον σε σιωπές, παρά σε σιωπή, διότι η κάθε σιωπή έχει την δική της προέλευση και ζητά την δική της νοηματοδότηση.

Η σιωπή ενδέχεται να αποτελέσει εμπόδιο, αλλά και να ευνοήσει την αναλυτική διαδικασία· να μαρτυρά μια αντίσταση στον θεμελιώδη κανόνα της ανάλυσης, ή την ρηματοποίηση επώδυνων συγκρούσεων, ή αντίθετα να αποτελεί την προϋπόθεση για να αρθρωθεί λόγος.

Η μακρά σιωπή, ενδεχομένως να παραπέμπει στην παλινδρομική ανάγκη του υποκείμενου να συγκροτήσει με τον αναλυτή μία συμβιωτική δυάδα και να ζήσει μαζί του, αυτό που νοσταλγικά θεωρεί ότι έζησε με το πρωταρχικό αντικείμενο.

Η σιωπή υπάρχει πριν την λέξη και ίσως γι’ αυτό υπάρχει μια πανάρχαια ισοδυναμία ανάμεσα στη σιωπή και τον θάνατο, μια και η ομιλία θεωρείται ως αντίθεση στην ενόρμηση θανάτου και στηρίζεται από την ενόρμηση ζωής.

Η σιωπή παραπέμπει και στην απουσία, η οποία ενδέχεται να είναι, ή όχι αποδιοργανωτική. Αυτό θα εξαρτηθεί από την οργάνωση του υποκείμενου.
Στις νευρωτικές δομές εξελίσσεται μια εργασία επί του αρνητικού, που συνδέεται με την ψευδαισθησιακή λειτουργία και την αρχή ευχαρίστησης / δυσαρέσκειας. Αντιθέτως, στις μη-νευρωτικές περιπτώσεις κυριαρχούν οι διαδικασίες αρνητικοποίησης. Αυτές προέκυψαν από το τραυματικό και το υποκείμενο αμύνεται με όσες αρχαϊκές άμυνες διαθέτει.

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η σιωπή δεν αφορά μόνο τον λόγο, αλλά και την ενορμητική και συναισθηματική ζωή του υποκείμενου. Στις τραυματικές καταστάσεις, που απολήγουν στη χρηστική ζωή, στην λευκή ψύχωση, σε ορισμένες τοξικομανίες διαπιστώνουμε μια κλινική της σιωπής, δηλαδή μια κλινική όπου επικρατούν τα αρνητικά συμπτώματα, στο πεδίο των ιδεών και σ’ εκείνο του συναισθήματος.

  • 21/6/2018 : «Δια-κοπή: συνδέσεις και αποσυνδέσεις»
    ΦΩΤΗΣ ΜΠΟΜΠΟΣ
    Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής
    Διδάσκων Αναλυτής της ΕΨΕ, ΙΡΑ και της AIPPM
    (Διεθνούς Ψυχοσωματικής Ένωσης P. Marty)

Στην κλινική πρακτική της ψυχαναλυτικής θεραπείας, πολύ συχνά βρισκόμαστε αντιμέτωποι, στο επίπεδο της αντιμεταβίβασης και της μεταβίβασης, με έντονες ψυχικές καταστάσεις που αναδύονται εξ αφορμής μιας διακοπής. Διακοπή της συνεδρίας, επειδή έχει φθάσει στο τέλος του χρόνου της; Διακοπή του Σαββατοκύριακου; Διακοπή εξαιτίας των προγραμματισμένων διακοπών ή άλλων εκτάκτων περιπτώσεων;

Η έννοια της «δια-κοπής», συνιστά μια πράξη, η οποία προϋποθέτει υπόρρητα την έννοια μιας προηγηθείσας σχέσης συνέχειας. Η διακοπή αντιτίθεται, σε κάποιο βαθμό, στη συνέχεια επιβάλλοντας μίαν ασυνέχεια στη σχέση. Από την πλευρά του αναλυτή, αποτελεί θεμελιώδες συστατικό της πρακτικής εφαρμογής του αναλυτικού πλαισίου και ως εκ τούτου, συνήθως, δεν καθίσταται αντικείμενο επερώτησης και συζήτησης.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, τις λεγόμενες της μη-νευρωτικής δομής σύμφωνα με τον A.Green, οι ψυχικές συναισθηματικές ή/και οι σωματικές αντιδράσεις του υποκειμένου, με αφορμή μια «δια-κοπή» της θεραπευτικής σχέσης, μπορεί να λάβουν την διάσταση μιας καταστροφικής θύελλας. Μια θύελλας που μπορεί και να σαρώσει ό,τι είχε προηγουμένως «κτισθεί» μεταξύ αναλυτή και αναλυομένου. Σαν, κατά κάποιο τρόπο, η πρόσκαιρη χρονική διακοπή της συνέχειας να ενεργοποιεί τη διαχρονική παρουσία των ενδοψυχικών «δια-κοπών», των ναρκισσιστικών ρηγμάτων εξαιτίας των ανεπαρκώς αναπαρασταθέντων πρώιμων τραυματικών βιωμάτων.

Κατά την παρουσίαση, θα επιχειρηθεί, μέσα και από κλινικά αποσπάσματα, να καταδειχθεί η κλινική σημασία της «διακοπής», ως ενός παράγοντα που εμφατικά δείχνει την απαίτηση για μια, εκ των υστέρων, θεραπευτική ψυχαναλυτική εργασία επί των πρώιμων αποδιοργανωτικών τραυμάτων στη σχέση μητέρας-βρέφους.

  • 28/6/2018 : «Ένθεν και πέραν της απογοήτευσης»
    ΕΛΕΝΗ ΤΖΑΒΑΡΑ
    Ψυχαναλύτρια
    Μέλος της ιδρυτικής ομάδας του περιοδικού
    “ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ”

Θα επιχειρήσουμε μια φαινομενολογική ανάλυση της απογοήτευσης (Enttauschung), αυτής της ιδιαίτερης ψυχονοητικής κατάστασης, βίωμα, τόσο κοινό στη ζωή όλων μας. Μας επιβάλλεται κάθε φορά που η πραγματικότητα διαψεύδει απρόσμενα αυτό που μέχρι τότε πιστεύαμε, επιθυμούσαμε ή ελπίζαμε. Το ένθεν και το πέραν αυτού του βιώματος θα το προσεγγίσουμε μελετώντας το πλούσιο υλικό που διαθέτουμε, κείμενα λιγότερο η περισσότερο θεωρητικά, αυτοβιογραφικά και την αλληλογραφία του ίδιου του Φρόυντ για την περίοδο 1914-1920.  Από την αρχή του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, τον Ιούνιο του 1914, μέχρι την διατύπωση της ορμής θανάτου το 1920, στο αρχείο αυτό καταγράφεται με μεγάλη σαφήνεια και λεπτομερώς από τον πρωτοπόρο “ανατόμο” της ψυχικής ζωής, η συναισθηματική και νοητική του εμπλοκή  στη διάρκεια αυτής της τρομερής παγκόσμιας σύρραξης η οποία λάβωσε βαθειά τον πολιτισμένο δυτικό  κόσμο.

Η εκ παραλλήλου ανάγνωση και αντιπαράθεση των δυο γλωσσών, που κατά περίπτωση χρησιμοποιεί ο ιδρυτής της ψυχανάλυσης, την μετά ψυχολογική των θεωρητικών κειμένων και την πιο “ανθρώπινη” θα μας επιτρέψουν να παρακολουθήσουμε και συγχρόνως να κατανοήσουμε την πολύπλοκη και πολυεπίπεδη διαδικασία μέσω της οποίας ο Φρόυντ θα αναγνωρίσει ότι η μέχρι τότε πεποίθηση του ως προς τον εκπολιτισμό του ανθρώπου δεν ήταν παρά μια αυταπάτη. Υπό την πίεση της πραγματικότητας θα παραδεχθεί ότι στον άνθρωπο, ατομικά και συλλογικά, “το κακό δεν έχει εκριζωθεί”. Κάτω από ορισμένες συνθήκες το πρωτόγονο παρελθόν των καταστροφικών ορμών της ψυχής έρχεται στην επιφάνεια. Έτσι θα οδηγηθεί στην σύνταξη του μεταψυχολογικού δοκιμίου για το πένθος, το 1917 και το 1920 στη επεξεργασία και διατύπωση  της έννοιας της ορμής θανάτου. Εν τελεί καίτοι δεν έχουν καταχωρηθεί στα λεξικά της ψυχανάλυσης ως θεωρητικές έννοιες, λέξεις όπως το βίωμα, η απαξίωση, η απογοήτευση, που ο Φρόυντ τις χρησιμοποιεί πολύ συχνά, διαμορφώνουν όμως ως σημαίνοντα της τρέχουσας γλώσσας, τον αναγκαίο ιστό που συγκρατεί τις μετά ψυχολογικές έννοιες.

Το σεμινάριο περιλαμβάνει έξι μαθήματα. Προκειμένου οι «έξι έννοιες» να αξιοποιηθούν, προϋποτίθεται μια κλινική εμπειρία. Δεν θα προηγηθούν συνεντεύξεις της παρακολούθησης των εργασιών, για τον απλό λόγο ότι δεν θα υπάρχει εποπτεία περιστατικού, το σκέλος δηλαδή που θα επέβαλε μεγαλύτερη προσοχή ως προς τους υποψήφιους συμμετέχοντες.
Στην λήξη του σεμιναρίου θα δοθούν βεβαιώσεις παρακολούθησης, με προϋπόθεση την τακτική παρακολούθηση (επιτρέπεται μία απουσία).