Η ψυχαναλυτική σκέψη, ως μια εξέχουσα ερμηνευτική θεωρία, επιμένει να διανοίγει δρόμους αναστοχαστικούς και γι’ αυτό ίσως σήμερα είναι περισσότερο παρά ποτέ, ανεπίκαιρα ανατρεπτική. Οιονεί έτοιμη ν’ αντιπαραθέτει στην επελαύνουσα φτώχια των αντιληπτικών σημείων, το πλούτο του συμβολικού. Επαναφέροντας στο κέντρο του ενδιαφέροντος μας, μια πιο διεισδυτική κατανόηση του ψυχισμού, μας προμηθεύει ένα καλειδοσκοπικό πρίσμα  επαρκές στο να αποκαλύπτει τόσο μια σημασία, όσο και το υποκείμενο της.

Στην ημερίδα «Η Ψυχανάλυση ως μέρος της Ιστορίας των Ιδεών» θα αποπειραθούμε να συναντήσουμε μία άλλη πτυχή της ιστορία της, πυκνά παραμελημένη από την κλινική ψυχαναλυτική κοινότητα: τα φιλοσοφικά και κοινωνιολογικά περιβάλλοντα της καταγωγής της. Κρίσιμη συνάντηση αφού η εννοιολογική συνάφειά τους εγγράφει το εκάστοτε διακύβευμα σ’ ένα συνεχές, εκτεινόμενο από την χρονικότητα (της Ιστορίας) έως το άχρονο (του Ασυνείδητου/Φαντασίωσης/Μύθου). Παράλληλα θα διερευνήσουμε τον τρόπο που στη συνέχεια τα σφραγίζει με το δικό της απελευθερωτικό πρόταγμα, αποτίοντας φόρο τιμής στην εμβληματική δυικότητα του κόσμου «ορατών και αοράτων».

Κοντολογίς, η ίδια η σύλληψη της φροϋδικής μεταψυχολογίας, ή ακόμα-ακόμα η κρίσιμη αναγόρευση της σεξουαλικότητας σε πρωταγωνιστή κινήτρων και συμπεριφορών (1887) στην ακμή της βικτωριανής ηθικής, δεν συνιστά πέρασμα – σφραγίδα; Άραγε η Ψυχανάλυση δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ο δεύτερος πυλώνας, πλάι στον πρώτον που απετέλεσε το κατά μια 20ετία προγενέστερο της μαρξιστικό «Κεφάλαιο» (1867); Πώς μέσα από τους πυλώνες αυτούς, διήλθαν οι φρενήρεις διαδρομές των εξελίξεων του 20ου αιώνα; Η συρρίκνωση της Ιστορίας των Ιδεών, έπεται ή προηγείται της πτώχευσης του «επιχειρείν συμπτώματα» ψυχικής τάξης; Η ψυχανάλυση σήμερα κινδυνεύει να μετατραπεί σε ένα κυρίαρχο ιδεολόγημα, ένα life style θεωρητικο-κλινικών αφορισμών, προκειμένου να διαψεύσει την καταγωγική της αναφορά στην επιθυμία; Η ένταξη της στην Ιστορία των ιδεών θα μπορούσε να την διασφαλίσει;

Όπως η ερμηνεία του βάθους προϋποθέτει τον ελεύθερο συνειρμό,  κατ’ αναλογία η κατανόηση του εύρους ενός ζητήματος επιβάλλει πολλαπλές προσεγγίσεις από διαφορετικές οπτικές. Ενδεικτικά λοιπόν, έπεται μια αναφορά διαφορετικών πεδίων και κοινών σημάνσεων, προκειμένου τα αποτελέσματα της φασματικής τους ανάλυσης να καταδείξουν την εγγύτητα των ιδεών και την ιστορία της.

Τέση Λαζαράτου
Ψυχοθεραπεύτρια
Υπεύθυνη Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας
και Εκπαίδευσης του Ινστιτούτου «ΓΑΛΗΝΟΣ»

Πρόγραμμα Σεμιναρίου :

  • 10.30 – 10.45 : Τέση Λαζαράτου
    Ψυχοθεραπεύτρια,
    Υπεύθυνη Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας
    και Εκπαίδευσης Ινστιτούτου «ΓΑΛΗΝΟΣ» «Το απελευθερωτικό πρόταγμα στην ψυχαναλυτική θεωρία»
    Μια σύντομη εισαγωγή στο θέμα της ημερίδας
  • 10.45 – 11.45 : Γιώργος Σαγκριώτης
    Επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου του Οσναμπρύκ
    Επίκουρος Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών (υπό διορισμό)
    Διδάσκων στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο

    «Κοινωνικά, φιλοσοφικά και αισθητικά συγκείμενα της φροϋδικής ψυχανάλυσης»

Η ανακάλυψη του ασυνειδήτου συνιστά το δίχως άλλο το ριζοσπαστικότερο επίτευγμα της ψυχανάλυσης. Ο ίδιος ο Φρόυντ συνέκρινε τον κλονισμό που επέφερε στον τρόπο της σκέψης με την κοπερνίκεια στροφή και τη θεωρία της εξέλιξης. Η ψυχαναλυτική επανάσταση δεν ήταν ωστόσο χωρίς προϋποθέσεις. Ανεξάρτητα από τις άμεσες πηγές του Φρόυντ, τα αναγνώσματα και τα προσωπικά ενδιαφέροντά του, η ανάπτυξη της ψυχανάλυσης κατέστη δυνατή σε ένα κοινωνικό, φιλοσοφικό και αισθητικό περιβάλλον, το οποίο ενσωματώθηκε ρητά ή άρρητα στη θεωρία και την πρακτική της. Η διάλεξη θα εξετάσει τη σχέση της φροϋδικής ψυχανάλυσης με τις εξελίξεις που είχαν συντελεστεί μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα στον ευρύτερο χώρο της σκέψης, με ιδιαίτερη έμφαση στη φιλοσοφία και στη λογοτεχνία, οι οποίες, ως γνωστόν, παρείχαν τουλάχιστον το υλικό για τη διαμόρφωση θεμελιωδών εννοιολογικών εργαλείων της ψυχανάλυσης, όπως το «αυτό» και το «οιδιπόδειο σύμπλεγμα». Ειδικότερα θα συζητηθούν η συγγένεια της φροϋδικής σκέψης με τη φιλοσοφία του Σοπενχάουερ και του Νίτσε, όπως επίσης η προνομιακή σημασία της ρομαντικής παράδοσης στη λογοτεχνία και την αισθητική.

  • 11.45 – 12.45 : Νίκος Παπαχριστόπουλος
    Ψυχαναλυτής
    Διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Πατρών«Ψυχαναλυτική μυθολογία»

Από την φροϋδική επίκληση της λειτουργίας του μύθου ―αρχής γενομένης από τον μύθο του Οιδίπποδα, τον μύθο της Μέδουσας ή τον μύθο του πατέρα της πρωτόγονης ορδής― έως την λακανική θεώρηση περί του προσωπικού μύθου του νευρωτικού, ο λόγος της ψυχανάλυσης αξιοποιεί μία κυρίαρχη αλλά και παραμελημένη διάσταση της εγγραφής του υποκειμένου εντός του κοινωνικού δεσμού,  συστήνοντας ως εκ τούτου και το διττό της ιδεολογικό πρόταγμα: αφ’ ενός μεν η ψυχανάλυση σε σχέση με την ερμηνεία του μύθου, αφ’ ετέρου δε η λειτουργικότητας της ιδίας της ψυχανάλυσης ως μύθου.

Μία αναφορά στην έννοια του μύθου στον Φρόϋντ και τον Λακάν.

  • 12.45 – 13.15 : διάλειμμα για καφέ
  • 13.15 – 14.15 : Νίκος Σιδέρης
    Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής
    Επιστημονικός Διευθυντής του Ινστιτούτου «ΓΑΛΗΝΟΣ»«Freud : Ιστορία, Θεωρία, Φαντασίωση» 

Αν ο Φρόυντ δεν υπήρχε, η Ψυχανάλυση θα είχε εφευρεθεί; Με βεβαιότητα, ναι. Αν δεν την είχε επινοήσει ο Φρόυντ, αλλά κάποιος-α άλλος-η, η Ψυχανάλυση θα είχε την ίδια μορφολογία ως προς την επιστημολογία της, το εννοιακό της σύστημα, τη μέθοδό της; Κατ’ αρχήν, όχι.
Η Ιστορία αντιπροσωπεύει σύστημα εμπειρίας και περιβάλλον αναπαράστασης και λόγου. Η Θεωρία νοείται ως ιδιογενής λόγος περί της εμπειρίας και του περιβάλλοντος διατύπωσής της.
Μεταξύ Ιστορίας και Θεωρίας, αναγκαία διαμεσολαβεί στοχαστική υποκειμενικότητα. Αποφασιστική συνιστώσα της εν λόγω στοχαστικής υποκειμενικότητας είναι η φαντασίωση. Φαντασίωση προσωπική, του στοχαστή που παράγει θεωρία. Και φαντασίωση συλλογική, της αντίστοιχης στοχαστικής κοινότητας και ευρύτερα του πολιτισμού.
Η Βιέννη στο γύρισμα του 20ού αιώνα αποτελεί το συγχρονικό ιστορικό περιβάλλον. Η δε μακρά πορεία από την πανανθρώπινη εμπειρία στην προ-θεωρητική και, όλο και σαφέστερα, θεωρητική αναπαράσταση του Ασυνείδητου, το διαχρονικό περιβάλλον. Συγχρονία και διαχρονία συναντώνται ως ιδιότυπη σύνθεση στο διάβημα του Φρόυντ.
Όψεις και παίγνια μεταξύ Ιστορίας, Θεωρίας και Φαντασίωσης συγκλίνουν σε δύο διεργασίες: Πρώτη, η αναγκαία και αναπότρεπτη πορεία προς την αποδέσμευση του ειδοποιού αντικειμένου της Ψυχανάλυσης (Φροϋδικό Ασυνείδητο) από το πρωτεϊκό στερέωμα της εμπειρίας και των αναπαραστάσεων που το αφορούν. Δεύτερη, η τυχαιότητα του χάρτη, της διαδρομής και της μοντελοποίησης του αντικειμένου της Ψυχανάλυσης από τον ιδρυτή της.
Πώς συναντώνται Ιστορία, επινόηση της Ψυχανάλυσης και υποκειμενικότητα του Φρόυντ; That is the question.

  • 14.15 – 15.00 : συζήτηση

Θα χορηγηθούν βεβαιώσεις παρακολούθησης κατόπιν αιτήματος στην γραμματεία.
Ο αριθμός των συμμετεχόντων είναι περιορισμένος. Είναι απαραίτητη η δήλωση συμμετοχής. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.